Technologie asystujące mogą pomóc twórcom treści internetowych częściowo zbadać dostępność tworzonych przez nich e-dokumentów czy e-kursów. Za pomocą tych narzędzi możemy np. sprawdzić, czy osoba niewidoma poradzi sobie z nawigacją po stronie, czy wszystkie jej elementy są dostępne za pomocą klawiatury lub jak wygląda układ strony przy bardzo dużym powiększeniu. Do takich badań można wykorzystać:

• Czytniki ekranu;
• Klawiatury;
• Programy powiększające.

Badanie dostępności cyfrowej za pomocą czytnika ekranu

Na rynku dostępnych jest kilka czytników ekranu. Działanie każdego z nich może się nieznacznie różnić, dlatego przed przystąpieniem do testów warto zapoznać się ze specyfikacją wybranego przez nas czytnika. Do testowania można wykorzystać darmowy i popularny czytnik ekranu NVDA, wyposażony w syntezator mowy Espeak. Mnóstwo przydatnych informacji na jego temat można znaleźć w Podręczniku użytkownika NVDA.

Warto pamiętać o tym, aby takie testowanie odbywało się bez użycia myszki. Wszystkie działania, takie jak uruchomienie programu czy przeglądarki, wykonujemy za pomocą odpowiednich skrótów klawiaturowych.

Czytnik ekranu może pracować w dwóch trybach:

Tryb przeglądania. Służy on do przeglądania zawartości strony. Wykorzystując kursory strzałek można przemieszczać się pomiędzy fragmentami tekstu lub – naciskając konkretne klawisze – przeskakiwać po elementach takich nagłówki, grafiki czy tabele. Z kolei używając klawisza Tab, można przesuwać punkt uwagi pomiędzy elementami aktywnymi, to znaczy linkami lub elementami formularzy. Program informuje Użytkownika jaki element w danym momencie odczytuje. Wykaz kilku najważniejszych skrótów dla programu NVDA znajduje się poniżej:

• G – grafiki umieszczone na stronie,
• L – listy,
• K – linki,
• H – nagłówki,
• X – pola wyboru,
• E – pola edycyjne,
• C – pola list w formularzach,
• B – przyciski.

Oznacza to, że aby odczytać wszystkie nagłówki na danej stronie należy klikać klawisz H. Aby przemieścić się w drugą stronę (aby się „cofnąć”) należy użyć tego samego skrótu z jednoczesnym naciśnięciem klawisza Shift.

Wykorzystując ten tryb można zatem sprawdzić:

• Czy można przechodzić po elementach logicznych za pomocą klawiatury a czytnik za każdym razem odczyta, co to za element? Czy można z nich skorzystać zgodnie z funkcją, jaką pełnią?
• Czy można odczytać wszystkie treści w odpowiedniej kolejności?
• Czy punkt uwagi – fokus – jest zawsze widoczny?
• Czy nie występują tzw. pułapki klawiaturowe, tzn. czy z każdego elementu do którego dotarliśmy za pomocą klawiatury możemy się cofnąć?
• Czy grafiki mają teksty alternatywne, które czytnik odczytuje? Czy ich treść jest właściwa?

Tryb formularzy. W tym trybie uzyskujemy dostęp do aktywnych elementów, takich jak łącza czy kontrolki formularzy. Możemy dzięki temu wypełnić pola formularzy – byłoby to niemożliwe w trybie przeglądania, w którym naciskając konkretne klawisze z literami nie wpisujemy ich nigdzie, tylko przeskakujemy po różnych elementach.

Wykorzystując ten tryb można sprawdzić:

• Czy elementy formularzy mają prawidłowe etykiety i czy są one prawidłowo połączone z kontrolkami?
• Czy przy wypełnianiu formularza czytnik informuje o ewentualnych błędach i sposobach ich poprawienia?

Badanie dostępności cyfrowej za pomocą programów powiększających

Programy powiększające poza umożliwieniem bardzo dużego powiększenia (nawet kilkudziesięciokrotnego), mogą również zwiększać jasność, zmieniać opcje wyświetlania kolorów, zawierać wspomaganie wzrokowego czytania systemem lektorskim czy wyświetlanie tekstu w alfabecie Braille'a na podłączonej do komputera linijce brajlowskiej.

Pzykładowe programy powiększające:

• Lupa - domyślnie na urządzeniach z systemem Windows,
• Zoom - domyślnie na urządzeniach z systemem macOS i iOS,
• SuperNova - płatny program powiększający, współpracuje z systemem Windows,
• Zoomtext -  płatny program powiększający, współpracuje z systemem Windows.

Za pomocą programów powiększających oraz systemowego powiększenia można sprawdzić:

• Czy przy powiększeniu treści są czytelne?
• Czy przy dużym powiększeniu nie zniknęły trwale jakieś elementy?
• Czy treści nie zachodzą na siebie?
• Czy nie ma konieczności przewijania strony w poziomie?

Badanie dostępności cyfrowej za pomocą klawiatury

Tradycyjna klawiatura może być dobrym narzędziem do weryfikacji niektórych elementów dostępności. Za jej pomocą można sprawdzić:

• Czy za pomocą klawiszy Tab oraz Shift+Tab można nawigować po wszystkich aktywnych elementach strony, takich jak np. linki, przyciski czy pola formularzy?
• Czy oznaczony w danym momencie element – punkt uwagi – jest wyróżniony?
• Czy wyróżniony punkt uwagi - fokus - porusza się w logicznej kolejności po stronie i czy nie przeskakuje po elementach w sposób chaotyczny?
• Czy okno modalne, które pojawia się z jakimś komunikatem, jest uwzględniane w odpowiedniej kolejności podczas nawigacji klawiaturą?
• Czy nie występują pułapki klawiaturowe? Czy żaden element na stronie nie blokuje nawigacji klawiaturą tzn. nie można za pomocą klawiatury się cofnąć ani przejść dalej?